Project Description

Het diner: oogt smakelijk, maar is na de eerste hap al koud

Film: Het diner
Regie: Menno Meyjes

Zou het geld opgeraakt zijn? Zijn de laatste tien, vijftien pagina’s van het script de gracht in gewaaid, zonder dat iemand dat door heeft gehad? Of kreeg scenarist Menno Meyjes, die de gelijknamige bestseller van Herman Koch tot scenario bewerkte en regisseerde, soms haast? Het diner roept ontzettend veel vragen op, maar niet het soort vragen dat het kijken naar een thriller tot een spannende ervaring maakt. Een ding is zeker: de film eindigt precies daar waar de plot richting zijn ontknoping had moeten gaan.

Het is niet voor niets dat het boek van Herman Koch uit 2009 een enorm succes werd: de premisse van Het diner is namelijk ijzersterk. Twee opgeschoten puberjongens, die tevens elkaars neven zijn, raken in conflict met een zwerfster, die ligt te slapen in het pinhokje waar ze geld willen pinnen. Ze mishandelen haar en steken vervolgens met benzine het hokje in de fik, waarbij de vrouw om het leven komt. Op de beelden van de beveiligingscamera, die een paar dagen later getoond worden in een televisie-item over het voorval, zijn ze onherkenbaar. De ouders van de oudste jongen herkennen hun zoon echter meteen. Wat nu te doen? Hun zoon naar de politie sturen en zijn toekomst verwoesten? Of zwijgen, en hopen dat het overwaait? Een simpel maar schitterend moreel dilemma. Wat volgt is een spoedberaad tussen de intelligente maar psychisch getroubleerde Paul, zijn onderkoelde vrouw Claire, en de ouders van de andere jongen: Pauls arrogante broer Serge en zijn labiele vrouw Babette. Het beladen diner vindt plaats in een chique restaurant aan het Amsterdamse Oosterdok, met uitzicht op de treurige bouwput die het gebied rond het Centraal Station al zo lang is. Een voorbode, blijkt later, voor de onaffe plot van de film.

De scènes aan tafel in dit restaurant vormen het skelet van de film en tevens, voornamelijk in de eerste helft, het sterkste onderdeel ervan. Als in een pokerspel houden de vier kun kaarten lang gesloten, terwijl er gepraat wordt over van alles, om het maar niet te hoeven hebben over dat ene onderwerp. Op dit punt is de film opwindend en raadselachtig. Maar al na het aperitief keert het tij. Informatie over onder andere de misdaad van de jongens en hoe Paul en Claire daar achter kwamen, krijgen we te zien via verwarrende en onnodige flashbacks. Onnodig, omdat de gebeurtenis waar alles om draait al vrij snel duidelijk te zien is in een filmpje dat Paul stiekem op de wc van het restaurant bekijkt op de telefoon van zijn zoon. Wat een dappere keuze zou Meyjes gemaakt hebben, als hij de hele film van begin tot eind alleen in het restaurant had laten plaats vinden, zonder al die storende flashbacks. Als hij een voorbeeld had genomen aan een film als Carnage uit 2011 (waarin een soortgelijk beraad omtrent twee zoons wordt belegd) en hij alle spanning had gezocht in de onderlinge verhoudingen tussen de twee stellen. Dat hadden de acteurs zeker aan gekund.

Een van de weinige lichtpunten in de duisternis is namelijk het acteerwerk. Jacob Derwig is fenomenaal als de emotioneel incapabele, werkloze Paul. Thekla Reuten is een lust voor het oog, zo zorgvuldig als ze laveert tussen lieve, zorgzame moeder en berekenende, kille vrouw, die over lijken gaat om haar zoon te beschermen tegen de consequenties van zijn misdaad. Ook Daan Schuurmans is bijzonder geloofwaardig als Serge, een ijdele minister-president in spe. Alleen Kim van Kooten, die de vrouw van Serge speelt, blijft achter. Een eendimensionaal personage, met een gebrek aan mimiek en met een merkwaardig accent, dat soms plots plat Amsterdams klinkt, maar meestal veel te geaffecteerd is om te passen bij haar roze nagels, grote zonnebril en gouden kettingen.

Herman Koch liet zich inspireren door een bericht in een Spaanse krant, waarin drie jongens een vrouw in een pinhokje vermoorden. Hij zal zich afgevraagd hebben wat wij ons allemaal afvragen bij het zien van dergelijke gebeurtenissen: wat bezielden deze slimme, welopgevoede jongens om een weerloze vrouw te vermoorden? Maar waarom worden dan de motieven van de twee daders zo onderbelicht? En als het de regisseur niet ging om de zonen, maar om de reacties van de ouders op het gedrag van hun zonen, waarom zien wij dan niet meer van hun morele gevecht?

Is het bovendien niet de code van de thriller, die Het diner toch pretendeert te zijn, dat niets is wat het lijkt? Aangezien iedereen, inclusief de kijker, binnen twintig minuten op de hoogte is van wat er zich die nacht in dat pinhokje heeft afgespeeld, verwacht de kijker dat er dus, in de zeventig minuten die dan nog volgen, nieuwe informatie ingebracht gaat worden. Informatie die de kijker op het verkeerde been zet. Een bekentenis of een vondst die nieuw licht werpt op de zaak. Een ontdekking, een confrontatie, iets dat de situatie toch anders maakt dan wij dachten. Niets van dit alles. Een ontknoping, een hoogtepunt, een catharsis blijft uit. Paul gaat bij thuiskomst op bed liggen en doet de slaapkamerdeur niet meer open voor zijn vrouw en zoon. Zo gaat de film als een nachtkaars uit.